تایید اجتماعی (Social Proof)

تصور کنید توی یه خیابون شلوغ قدم می‌زنید و دلتون یه غذای خوشمزه می‌خواد. به دو تا مغازه فست‌فود می‌رسید که درست کنار هم هستن. اولی یه صف طولانی جلوی درشه، مردم منتظرن و بعضی‌ها حتی ایستاده غذا می‌خورن. دومی کاملاً خلوت و بدون صفه. احتمال زیاد شما هم مثل خیلی‌های دیگه، ناخودآگاه جذب همون مغازه‌ای می‌شید که صف داره، حتی اگه ندونید کیفیت غذاش چطوره. چون وقتی شما به عنوان کاربر، می‌بینید جمعی از مردم برای چیزی وقت گذاشتن، فرض می‌کنید حتما ارزشش رو داره. این واکنش ساده، نمونه‌ای از پدیده‌ای به نام «تایید اجتماعی» هست. ما انسان‌ها معمولا وقتی با تردید یا انتخابی نامطمئن روبه‌رو می‌شیم، به رفتار بقیه نگاه می‌کنیم تا تصمیم‌مون رو راحت‌تر بگیریم. این مکانیزم ذهنی فقط مربوط به رستوران‌های فست‌فود نیست. در دنیای دیجیتال هم دقیقا همین کار رو می‌کنیم. مثلا وقتی هزاران نفر یک محصول رو لایک کردن، یا وقتی می‌بینیم «۵۰۰۰ نفر این اپ رو نصب کردن»، حس می‌کنیم انتخاب امن‌تریه.

تایید اجتماعی چیست؟

تایید اجتماعی یه پدیده روان‌شناختیه که توش آدما برای تصمیم‌گیری، به رفتار بقیه نگاه می‌کنن تا بفهمن خودشون باید چی کار کنن. این تمایل از میل طبیعی‌مون به «درست رفتار کردن» تو موقعیت‌های مختلف میاد. چه وقتی می‌خوایم خرید کنیم، یه رستوران انتخاب کنیم، تصمیم بگیریم کجا بریم یا حتی وقتی داریم با بقیه حرف می‌زنیم. یکی از مثال‌های خیلی واضح تایید اجتماعی تو دنیای واقعی، همون صف‌های طولانی جلوی فروشگاه‌های اپل هست، وقتی آیفون جدید میاد. اینکه یه عده حاضرن ساعت‌ها، یا حتی شب تا صبح تو صف وایستن، باعث می‌شه ما هم ناخودآگاه حس کنیم اون گوشی خیلی باارزشه و دلمون بخواد ما هم یکی داشته باشیم.

تایید اجتماعی در طراحی تجربه کاربری

تایید اجتماعی توی طراحی تجربه کاربری زمانی استفاده میشه که کاربرا در انتخابشون تردید دارن، میخوان ببینن نظر بقیه چی بوده و چند نفر انتخابش کردن، تا بتونن راحت‌تر انتخاب کنن. مثلاً اگه کاربرا بدونن بقیه درباره یه محصول نظرهای مثبتی دادن، خودشون هم راحت‌تر به اون محصول اعتماد می‌کنن. این رفتار از یه میل طبیعی میاد: اینکه تو موقعیت‌های ناآشنا، به تصمیم‌های بقیه نگاه کنیم تا انتخاب خودمون راحت‌تر بشه. توی دنیای دیجیتال هم طراحا از همین تمایل استفاده می‌کنن. مثلاً وقتی تعداد لایک‌ها، امتیازها یا کامنت‌های کاربران رو نشون می‌دن، باعث می‌شن کاربر راحت‌تر تصمیم بگیره. اگه طراح به‌درستی از تأیید اجتماعی استفاده کنه، می‌تونه تجربه‌ای بسازه که هم اعتماد ایجاد کنه، هم حس خوبی به کاربر بده و هم استفاده از محصول رو ساده‌تر کنه.

چه زمانی از تایید اجتماعی استفاده کنیم؟

• برای بالا بردن اعتبار: وقتی کاربرا دنبال یه محصول، محتوا یا سرویس می‌گردن، به نظر بقیه اهمیت می‌دن. اگه ما نشون بدیم که آدمای دیگه، اون محصول یا محتوا رو تایید کردن یا ازش راضی بودن، می‌تونیم تردید کاربر رو کمتر کنیم و تصمیم‌گیری رو براش راحت‌تر کنیم.

• برای ترغیب به استفاده یا عضویت: فرض کن می‌خوای کاری کنی کاربرا یه اپلیکیشن جدید رو نصب کنن. وقتی توی لندینگ پیج می‌نویسی «بیش از ۵۰۰ هزار نفر این اپ رو دانلود کردن»، تو داری مستقیم به کاربر نشون می‌دی که افراد زیادی به این اپ اعتماد کردن. کاربر هم وقتی این عدد رو می‌بینه، راحت‌تر تصمیم می‌گیره اپ رو امتحان کنه. تو با این کار، تردید رو کم می‌کنی و اعتماد رو بالا می‌بری.

انواع تایید اجتماعی

• تایید متخصصان

طراحان معمولا برای معتبر نشون دادن کیفیت یک محصول یا خدمت، از توصیه‌ها یا نقدهای کارشناسان استفاده می‌کنن. این کار باعث می‌شه کاربر راحت‌تر اعتماد کنه و تصمیم بگیره.

• تایید افراد مشهور

وقتی یه چهره شناخته‌شده از یه محصول تعریف می‌کنه یا اونو تبلیغ می‌کنه، طراحان از همین اعتبار برای جلب اعتماد کاربران استفاده می‌کنن. این تایید می‌تونه انتخاب کاربر رو تحت تاثیر قرار بده.

• تایید کاربران واقعی

طراحان نظرات و امتیازهای کاربران قبلی رو نشون می‌دن تا کاربران جدید بتونن راحت‌تر تصمیم بگیرن. این نظرات حس اعتماد و اطمینان بیشتری ایجاد می‌کنه.

• تایید تعداد بالای کاربران

وقتی طراحان تعداد بازدیدها، اشتراک‌گذاری‌ها یا خریدهای کاربران قبلی رو نشون می‌دن، دارن به‌صورت مستقیم به کاربر پیام می‌دن که افراد زیادی این محصول یا محتوا رو انتخاب کردن و ازش راضی بودن. این کار به کاربر نشون می‌ده که مسیر درستی رو داره طی می‌کنه.

چطور از تایید اجتماعی در طراحی تجربه کاربری استفاده کنیم؟

۱. شناسایی دقیق مخاطبان هدف

اولین قدم برای استفاده از تایید اجتماعی در طراحی تجربه کاربری اینه که مخاطب هدفت رو به‌خوبی بشناسی. وقتی بدونی کاربرات چه نیازها، ترجیح‌ها و رفتارهایی دارن، راحت‌تر می‌تونی تشخیص بدی که چه نوع تایید اجتماعی روی اون‌ها بیشتر اثر می‌ذاره.

۲. انتخاب نوع مناسب تایید اجتماعی

بعد از شناخت دقیق مخاطب، حالا وقتشه که نوع مناسب تایید اجتماعی رو انتخاب کنی. طراح می‌تونه با توجه به رفتار و نیاز کاربران، نظرات کاربران واقعی، تأیید متخصص‌ها یا حمایت افراد مشهور رو نمایش بده.

۳. تعیین محل و قالب نمایش تایید اجتماعی

بعد از اینکه نوع تایید اجتماعی رو مشخص کردی، باید تصمیم بگیری که کجا و چطور نمایشش بدی. مثلاً می‌تونی امتیاز و نظر کاربران رو توی صفحه محصول بذاری، یا از نقل‌قول افراد معروف در لندینگ پیج استفاده کنی. حتی اگه تعداد دنبال‌کننده‌ها رو هم توی صفحه اصلی نشون بدی، تاثیرگذاره.

۴. اطمینان از اصالت و صحت اطلاعات

خیلی مهمه که چیزایی که به‌عنوان تایید اجتماعی نشون می‌دی، واقعی باشن. نظرات کاربرانی رو نمایش بده که واقعاً اون محصول رو خریدن یا از اون خدمات استفاده کردن. این نظرات باید طوری نمایش داده بشن که دیگران بتونن صحتشون رو در صورت نیاز بررسی کنن.

۵. پرهیز از وابستگی بیش از حد به تایید اجتماعی

تایید اجتماعی ابزار قدرتمندیه، اما تو نباید تمام تصمیمات طراحی رو فقط بر پایه اون بسازی. اگه تعداد زیادی نظر و تأیید نشون بدی، ممکنه کاربر گیج بشه یا دچار بار اطلاعاتی بشه، و در نتیجه تصمیم‌گیری براش سخت‌تر شه.

ریسک‌های استفاده از تایید اجتماعی

• موقعی که طراح از تأیید اجتماعی استفاده می‌کنه، اگه تعداد تأییدها یا تعامل‌ها کم باشه، ممکنه کاربر فکر کنه اون محتوا یا محصول ارزش کافی نداره. مثلاً تو یکی از تست‌های کاربردپذیری، یه کاربر به تعداد اشتراک‌گذاری‌های یه مقاله نگاه کرد و گفت: «احتمالاً این مقاله خوب نیست، چون کسی زیاد بهش توجه نکرده.

• وقتی طراح‌ها از ابزارهای تایید اجتماعی مثل دکمه‌های لایک، اشتراک‌گذاری، تعداد بازدید یا باکس‌های نظرات استفاده می‌کنن، ممکنه این چیزها زیادی زیاد بشن و صفحه رو شلوغ کنن. این شلوغی باعث می‌شه کاربر سخت‌تر بتونه تمرکزش رو روی محتوای اصلی بذاره.

• بعضی از ابزارهایی که برای نشون دادن تایید اجتماعی استفاده می‌شن، مثل دکمه‌های لایک یا اشتراک‌گذاری شبکه‌های اجتماعی، برای اینکه درست کار کنن، باید به سرورهای اون پلتفرم‌ها (مثل فیسبوک یا توییتر) وصل بشن و اطلاعات بگیرن. این فرایند ممکنه باعث بشه صفحه دیرتر لود بشه، که ممکنه تجربه کاربر رو مختل کنه.

اشکال مختلف تایید اجتماعی در طراحی

از اونجایی که تایید اجتماعی یکی از چیزهایی‌ هستش که تو زندگی روزمره‌مون خیلی وقتا بهش توجه می‌کنیم، طبیعیه که توی محصولات دیجیتال هم این‌قدر تاثیرگذار باشه. به همین خاطر، طراحان، شکل‌های مختلفی از تایید اجتماعی رو به کاربران نشون می‌دن.

۱. تعداد یا آمار (Counters)

آمارهایی مثل تعداد دانلودها، لایک‌ها، کامنت‌ها یا امتیازهایی که کاربرا به یه محصول می‌دن، نشون می‌دن چند نفر یه کاری رو انجام دادن یا از یه چیزی استقبال کردن. این اعداد به ما می‌گن که افراد زیادی به اون محصول یا محتوا علاقه داشتن.

• Uber

توی تجربه کاربری اوبر، امتیازدهی نقش خیلی مهمی داره. اگه یه مسافر امتیاز پایینی بگیره، پیدا کردن راننده براش سخت‌تر می‌شه. از اون طرف، راننده‌ای که امتیازش بیاد زیر ۴.۵، ممکنه حسابش تعلیق بشه.

• Zero

اپ زیرو تعداد بالای افرادی رو نشون می‌ده که همون لحظه فست هستن. اگه برای فست کردن، تردید داشته باشی، دیدن این آمار می‌تونه یه انگیزه قوی باشه که تو هم اینکارو انجامش بدی.

۲. نظرات و ارزیابی‌ها (Assessments)

کارشناس‌ها، افراد مشهور یا حتی کاربران معمولی، تجربه‌هاشون رو درباره محصول یا خدمات مختلف به اشتراک می‌ذارن. مثلاً یه بلاگر معروف نقدش رو منتشر می‌کنه یا مشتری‌ها میان توی سایت و تجربه‌شون رو می‌نویسن.

• App Store

اپ‌استور با نمایش دیدگاه‌های واقعی کاربران، به بقیه افراد کمک می‌کنه قبل از نصب یا خرید یه اپ، بدونن نظر بقیه درباره‌ش چیه. این دقیقا یه نمونه از استفاده از تایید اجتماعی در طراحی تجربه کاربریه؛ چون وقتی کاربر می‌بینه افراد زیادی نظر مثبت یا امتیاز بالا دادن، احتمال بیشتری داره که اون اپ رو نصب کنه. این کار باعث افزایش اعتماد و راحت‌تر شدن تصمیم‌گیری برای کاربر می‌شه.

۳. تایید برند‌های معتبر (Approvals)

طراحان معمولاً لوگوی برندهای معتبر یا جوایز رسمی‌ که محصول دریافت کرده رو نمایش می‌دن تا اعتماد کاربر رو جلب کنن و نشون بدن که محصول مورد تأیید نهادهای قابل‌اعتماد بوده.

• اپ‌های بانکی آنلاین

در تراکنش‌های مالی، کاربران همیشه به امنیت حساس هستن. به همین خاطر، اپلیکیشن‌های بانکی مثل Monzo یا TransferGo از «نشان‌ها و لوگوهای امنیتی» شرکت‌های معتبر (مثل Norton یا FCS) استفاده می‌کنن تا خیال کاربر رو راحت کنن و این حس رو بدن که اطلاعات مالی‌شون جای امنیه.

نتیجه‌گیری

این روزها با بیشتر شدن آگاهی نسبت به رفتار کاربر و نقش روان‌شناسی توی طراحی، مفاهیمی مثل «تایید اجتماعی» حسابی مورد توجه طراح‌های تجربه کاربری قرار گرفتن. توی این مقاله سعی کردیم توضیح بدیم که اصلاً تایید اجتماعی یعنی چی و چطور می‌تونه روی اعتماد کاربر، تصمیم‌گیری‌هاش و حتی تعاملش با یه محصول یا سرویس تأثیر بذاره. بعدش با هم رفتیم سراغ شکل‌های مختلف تایید اجتماعی؛ مثل نظرات بقیه کاربرها، نقدهای تخصصی، نظرات افراد مشهور یا اینکه چند نفر تا حالا اون محصول رو دیدن، خریدن یا لایک کردن. چند تا نمونه واقعی هم آوردیم تا راحت‌تر بشه دید چطور می‌شه از این تکنیک توی طراحی استفاده کرد. در کنارش درباره‌ اینم حرف زدیم که از کِی باید از تایید اجتماعی استفاده کرد، چطوری مطمئن بشیم واقعیه، و اینکه چقدرش خوبه؟ چون اگه زیادی بهش تکیه کنیم یا ازش سوءاستفاده بشه، ممکنه نتیجه‌ برعکسی بده و حتی اعتماد کاربر رو از بین ببره. در کل، اگه درست و با فکر از تایید اجتماعی استفاده بشه، می‌تونه کلی به تجربه‌ کاربر کمک کنه، تصمیم‌گیری‌هاش رو راحت‌تر کنه. اما اگه فقط بخوایم با عدد و رقم‌های فیک کاربر رو قانع کنیم، احتمالاً کاربرامون رو از دست میدیم!

نظر شما چیه؟ تا حالا از تایید اجتماعی توی طراحی‌هات استفاده کردی؟ به نظرت کدوم نوعش تأثیرگذارتره؟ خوشحال می‌شیم تجربه‌هات رو با ما هم درمیون بذاری.

منابع

• NNgroup
• UXdesign.Medium
• Social Proof
• Interactiondesignfoundation