تست کاربردپذیری چیست؟ (Usability Test)
روشی تحقیقی برای کشف مشکلات کاربران و فرصت‌های بهبود در محصول
تعریف تست کاربردپذیری
به عنوان طراح تجربه کاربری، وظیفه شما این است که تا حد امکان درباره کاربرانتان اطلاعات کسب کنید و محصول مفیدی خلق کنید که نیازهای واقعی آنها را برآورده می‌کند. یکی از راه‌های جمع‌آوری بازخورد از کاربران هدف، انجام تست کاربردپذیری است. تست کاربردپذیری روشی تحقیقی است که ارزیابی می‌کند شرکت‌کنندگان وظایف اصلی را در طرح چقدر آسان انجام دهند. همچنین به این روش تحقیق، مطالعه کاربردپذیری یا تست کاربر نیز گفته می‌شود.
تست کاربردپذیری به تیم شما کمک می‌کند تا بفهمید کاربران واقعی چگونه با طرح های شما تعامل دارند و محصول شما چقدر نیازهای آنها را برآورده می‌کند. از آنجایی که تست کاربردپذیری می‌تواند نسبتاً ارزان باشد، روشی «کم خطر با پاداش بالا» برای آزمایش طرح‌ها محسوب می‌شود.
در جلسه تست کاربردپذیری، یک محقق به نام «تسهیل کننده» یا «ناظر» از شرکت کننده می‌خواهد که وظایفی را انجام دهد. در طول مدتی که شرکت کننده هر کار را کامل می‌کند، محقق رفتار شرکت کننده را مشاهده می‌کند و به بازخوردهای او گوش می‌دهد.
هدف تست کاربردپذیری
حتی باتجربه‌ترین طراحان با سال‌ها تخصص نمی‌توانند با اطمینان نسبت به نیازها و ترجیحات کاربران اعلام نظر کنند. تست کاربردپذیری نقش مهمی در رسیدگی به این عدم قطعیت ایفا می‌کند.
اهداف تست کاربردپذیری معمولاً شامل موارد زیر است:
- شناسایی مشکلات در طراحی محصول یا خدمات
- کشف فرصت‌های بهبود
- یادگیری در مورد رفتار و ترجیحات کاربر هدف
مزایای تست کاربردپذیری
تست کاربردپذیری چند مزیت عمده نسبت به روش های دیگر بررسی تجربه کاربری محصول، مانند پرسشنامه یا نظرسنجی دارد:
- تست کاربردپذیری بررسی بی‌طرفانه، دقیق و مستقیم از تجربه کاربری محصول شما ارائه می‌دهد. با انجام تست کاربردپذیری و دریافت بازخورد از کاربران واقعی که از میزان سرمایه‌گذاری احساسی تیم شما برای ایجاد و طراحی محصول یا وب‌سایت بی‌خبر هستند، می‌تواند بیشتر تردیدهای تیم را حل کنید.
- اجرای تست کاربردپذیری به راحتی امکان‌پذیر است. برای انجام مطالعه، تنها کاری که باید انجام دهید این است که یک اتاق ساکت پیدا کنید و تجهیزات ضبط قابل حمل را به همراه داشته باشید. اگر تجهیزات ضبط ندارید، یکی از اعضای تیم شما می‌تواند یادداشت‌برداری کند.
- تست کاربردپذیری می‌تواند به شما بگوید که کاربران شما در سایت یا محصول شما چه فرآیندهایی را طی می‌کنند و چرا این اقدامات را انجام می‌دهند.
- تست کاربردپذیری به شما این امکان را می‌دهد که مشکلات محصول یا وب‌سایت خود را قبل از صرف هزینه‌های زیاد بررسی کنید.
چه زمانی تست کاربردپذیری انجام شود؟
تست کاربردپذیری در طول توسعه محصول، از مراحل طراحی اولیه تا راه اندازی و بعد از آن، انجام می‌شود. البته، تعداد مطالعاتی که انجام می‌دهید به جدول زمانی، اهداف و بودجه پروژه شما بستگی دارد. چند مرحله کلیدی در طول شکل‌گیری محصول وجود دارد که انجام تست کاربردپذیری می‌تواند بسیار مفید باشد:
-
در اوایل مرحله طراحی
انجام تست کاربردپذیری در ابتدا به اطمینان از اینکه محصول در مسیر درست قرار دارد و مشکلات عمده کاربردپذیری را آشکار می‌کند، کمک می‌کند.
-
در طول نمونه‌سازی
تست نمونه‌های اولیه می‌تواند به شما کمک کند تا قبل از اینکه زمان و منابع زیادی را برای توسعه سرمایه گذاری کنید، مشکلات کاربردپذیری را شناسایی کنید.
-
در طول توسعه محصول
آزمایش در طول توسعه می‌تواند به شما کمک کند تا مشکلات را زودتر تشخیص دهید و مطمئن شوید که محصول شما نیازهای کاربر را برآورده می‌کند.
-
قبل از راه‌اندازی
آزمایش نهایی قبل از راه‌اندازی می‌تواند به شما در شناسایی هر گونه مشکل یا فرصت‌های بهبود لحظه آخری کمک کند.
-
پس از راه‌اندازی
تست کاربردپذیری حتی پس از راه‌اندازی یک فرآیند ضروری است، زیرا بازخورد کاربران واقعی می‌تواند به شما در ایجاد به‌روزرسانی و بهبود محصول در طول زمان کمک کند.
در شرایط زیر شما ممکن است نیازی به انجام تست کاربردپذیری نداشته باشید:
- اگر محصول شما ساده است و کاربران زیادی ندارد.
- در برخی موارد، انجام آزمایش کاربردپذیری در مراحل اولیه توسعه، زمانی که محصول شما هنوز کاملاً کاربردی نیست، ممکن است مفید نباشد.
- اگر با بودجه یا جدول زمانی فشرده کار می‌کنید، ممکن است لازم باشد قبل از صرف زمان و انرژی در تست کاربردپذیری، روی سایر جنبه‌های توسعه تمرکز کنید. همه چیز به یافتن تعادل مناسب برای موقعیت خاص شما ارتباط دارد.
عناصر اصلی تست کاربردپذیری
-
وظایف (Tasks)
وظایف در تست کاربردپذیری، فعالیت های واقع‌بینانه‌ای هستند که شرکت‌کننده ممکن است در زندگی واقعی در محصول شما انجام دهد. بسته به سؤالات تحقیق و نوع تست کاربردپذیری، می‌توانند بسیار خاص یا عمومی‌تر طراحی شوند. دستورالعمل‌ها را می‌توانید به صورت شفاهی برای شرکت‌کننده بخوانید یا آنها را در کاربرگ نوشته و به شرکت‌کننده تحویل دهید. اغلب از شرکت کنندگان می‌خواهیم که دستورالعمل‌های کار را با صدای بلند بخوانند.
نمونه‌ای از تسک واقعی برای تست کاربردپذیری:
چاپگر شما “خطای ۵۲۰۰” را نشان می دهد. چگونه می توانید از پیام خطا خلاص شوید؟
جمله بندی وظایف در تست کاربردپذیری بسیار مهم است. در صورتی که کاربر در درک وظیفه به اشتباه بیفتد ممکن است بر نحوه انجام کار تاثیر بگذارد. نکته مهم دیگر این است که متن سوالات و وظایف باید با هر شرکت کننده، به ترتیب مشابه تکرار شود.
-
شرکت‌کنندگان (Participants)
شرکت‌کنندگان باید نماینده کاربران هدف محصول باشند که در حال حاضر از محصول یا خدمات در زندگی واقعی استفاده می‌کند. از طرف دیگر، در برخی موارد، شرکت‌کننده ممکن است پیش‌زمینه‌ای مشابه با گروه کاربر هدف داشته باشد، یا ممکن است نیازهای مشابهی داشته باشد، حتی اگر کاربر محصول نباشد.
تسهیل کننده ممکن است از شرکت کنندگان بخواهد که اعمال و افکار خود را در حین انجام وظایف بازگو کرده و با صدای بلند فکر کنند.این روش «فکر فکر کردن با صدای بلند» نامیده می‌شود. هدف این رویکرد درک رفتارها، اهداف، افکار و انگیزه‌های شرکت‌کنندگان است. همچنین با این روش می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که شرکت‌کننده دستورالعمل ها را به طور کامل می‌خواند، و به محققان در یادداشت‌برداری کمک می‌کند.
-
تسهیلگر (Facilitator)
تسهیلگر شرکت‌کننده را در فرآیند آزمون راهنمایی می‌کند. او دستورالعمل را به کاربر تحویل می‌دهد، به سؤالات شرکت‌کننده پاسخ می‌دهد و سؤالات بعدی را می‌پرسد. تسهیلگر باید تلاش کند که آزمون به داده‌های معتبر و با کیفیت بالا برسد، بدون اینکه تصادفاً بر رفتار شرکت‌کننده تأثیر بگذارد. رسیدن به این تعادل دشوار است و نیاز به آموزش دارد. در یک شکل از تست کاربردپذیری به نام تست کنترل نشده از راه دور، یک برنامه کاربردی ممکن است برخی از نقش های تسهیل‌کننده را انجام دهد.
در تست کاربردپذیری، تسهیلگر دستورالعمل ها و سناریوهای وظیفه را به شرکت‌کننده می‌دهد. کاربر در حین انجام آن وظایف، بازخورد رفتاری و کلامی درباره رابط ارائه می‌کند.
انواع تست کاربردپذیری
تست کاربردپذیری می‌تواند به صورت کمی یا کیفی و کنترل شده یا کنترل نشده انجام شود:
۱. تست کیفی (Qualitative)
داده‌های کیفی راهی ساده برای ارزیابی میزان کاربردپذیری یک سیستم هستند. محققان شرکت‌کنندگان را در هنگام مواجهه با چالش‌های بخش‌های مختلف رابط کاربری تماشا می‌کنند و متوجه می‌شوند که کدام جنبه‌های طراحی باعث ایجاد مشکل می‌شوند و کدام یک به خوبی کار می‌کنند. آنها می‌توانند از شرکت کنندگان سؤالات بیشتری بپرسند و مطالعه را برای درک مسائل خاصی که شرکت کنندگان با آن روبرو هستند تنظیم کنند. بر اساس درک محققان از تجربه کاربر و احتمالاً با مشاهده برخورد یا عدم برخورد دیگر کاربران با همان مشکل، محققان تصمیم می‌گیرند که کدام بخش‌های محصول نیاز به بهبود دارد.
۲. تست کمی (Quantitative)
داده‌های کمی ارزیابی غیرمستقیم از کاربردپذیری یک طرح ارائه می‌دهد. آنها می‌توانند بر اساس عملکرد کاربران در یک کار معین (مثلاً زمان انجام کار، میزان موفقیت، تعداد خطاها) باشند یا می توانند درک شرکت‌کنندگان از کاربردپذیری را منعکس کنند (به عنوان مثال، رتبه‌بندی رضایت). معیارهای کمی صرفاً اعداد هستند و به این ترتیب، تفسیر آنها در غیاب یک نقطه مرجع دشوار است. به عنوان مثال، اگر ۶۰٪ از شرکت کنندگان در یک مطالعه بتوانند یک کار را انجام دهند، خوب است یا بد؟ اعلام نتیجه به طور مطلق سخت است. به همین دلیل است که بسیاری از مطالعات کمی معمولاً هدفشان توصیف کاربردپذیری یک سایت نیست، بلکه بیشتر آن را با یک استاندارد شناخته شده یا با کاربردپذیری محصول رقیب یا طراحی قبلی مقایسه می‌کنند.
تعداد شرکت‌کنندگان مورد نیاز برای آزمون کاربردپذیری بسته به نوع مطالعه متفاوت است. برای یک مطالعه کیفی معمولی کاربردپذیری از یک گروه کاربری، توصیه می‌کنیم از پنج شرکت کننده برای کشف اکثر مشکلات رایج در محصول استفاده کنید.
۳. تست کنترل شده (Moderated)
در مطالعات کاربردپذیری کنترل شده شخصی به عنوان ناظر، شرکت‌کنندگان را در مطالعه در زمان واقعی راهنمایی می‌کند. این جلسات امکان ایجاد رابطه بین ناظر و شرکت کننده را فراهم می‌کند و به شرکت کننده کمک کند تا بازخورد بیشتری درباره طرح بازگو کند و به اشتراک بگذارد. این دسته از مطالعات بهترین انتخاب برای زمانی است که بخواهید به جزئیات بپردازید زیرا می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در طول جلسه سؤالات بیشتری بپرسید.
-
تست کنترل شده و از راه دور (Remote Moderated)
این تست‌ها بسیار شبیه به مطالعات حضوری عمل می‌کنند. تسهیلگر همچنان با شرکت‌کننده در تعامل است و از او می‌خواهد که وظایف خود را انجام دهد. با این حال، تسهیل کننده و شرکت کننده در مکان های فیزیکی متفاوتی هستند. معمولاً تست‌های کنترل شده را می‌توان با استفاده از نرم‌افزارهایی مانند Skype یا برنامه‌های مشابه انجام داد.
۵. تست کنترل نشده (Unmoderated)
در مطالعات کاربردپذیری کنترل نشده، شرکت‌کنندگان وظایف را بدون راهنمایی ناضر انجام دهند. شرکت‌کنندگان در طول تست با سرعت خود و اغلب در محیط خود حرکت می‌کنند. معمولاً روند تست به شکل ویدئو ضبط می‌شود و تیم UX فیلم را بررسی می‌کند. مطالعات کنترل نشده از آنجایی که با دقت بیشتری نحوه تعامل کاربر با محصول را در دنیای واقعی شبیه سازی می‌کنند، می‌تواند سودمند باشد.
تست کاربردپذیری یک فرآیند تکرارشونده است
برای اینکه تست کاربردپذیری به بهترین شکل ممکن اجرا شود باید:
۱. برنامه ریزی کنید
- آنچه را که می‌خواهید آزمایش کنید مشخص کنید.
- تصمیم بگیرید که چگونه آزمون خود را انجام دهید. به عنوان مثال، حضوری یا از راه دور. محدوده آنچه را که باید آزمایش کنید (مثلاً پیمایش و ناوبری برنامه) تعریف کنید و در طول آزمون به آن پایبند باشید. وقتی جنبه‌ها را به‌صورت جداگانه آزمایش می‌کنید، در نهایت دید وسیع‌تری از نحوه عملکرد کلی طراحی خود خواهید داشت.
۲. وظایف کاربر را تنظیم کنید
- برای دستیابی به اهداف، مهمترین وظایف را اولویت بندی کنید (مثلاً تسویه حساب کامل)، حداکثر 5 مورد برای هر شرکت کننده و بازه زمانی 60 دقیقه‌ای در نظر بگیرید.
- وظایف را با اهداف واقع‌بینانه و شفاف تعریف کنید.
- سناریوهایی ایجاد کنید که کاربران بتوانند به راحتی از طراحی استفاده کنند. این بدان معناست که آنها خودشان به تنهایی فرآیند را انجام بدهند، نه اینکه آنها را با دستورالعمل‌ها هدایت کنید.
۳. با ناظران متخصص در این زمینه همکاری کنید
- بدانید که کاربران هدف شما چه کسانی هستند. از پرسشنامه‌ها (به عنوان مثال، فرم های گوگل) برای یافتن نامزدهای مناسب استفاده کنید. می‌توانید تبلیغ کنید و جوایز و پاداش‌هایی ارائه دهید. همچنین می‌توانید از طریق گروه‌های اجتماعی مخاطبین را پیدا کنید.
۴. تست را در یک محیط مناسب تنظیم کنید
- در هنگام مشاهده و مصاحبه با کاربران به مسائل توجه کنید. مثلا ببینید آیا کاربران نمی توانند المان‌ها را به درستی ببینند، به مسیر اشتباه رفته یا قوانین را اشتباه تفسیر می‌کنند. هنگامی که جلسات کاربردپذیری را ضبط می‌کنید، می توانید تعداد دفعاتی که کاربران سردرگم می‌شوند را راحت‌تر بشمارید. از کاربران بخواهید که با صدای بلند فکر کنند و احساس خود را در حین انجام آزمایش به شما بگویند. از این طریق، می‌توانید که آیا طرحتان با مدل ذهنی کاربران تطابق دارد یا خیر: آیا آنچه فکر می‌کنید کاربران می‌توانند با طراحی شما انجام دهند با آنچه کاربران آزمایشی نشان می‌دهند مطابقت دارد؟
نتیجه‌گیری
تست کاربردپذیری یکی از اجزای اساسی طراحی تجربه کاربر است که بر ارزیابی کاربردپذیری و اثربخشی محصولات یا خدمات دیجیتال تمرکز دارد. مطالعه کاربردپذیری شامل مشاهده سیستماتیک و جمع آوری بازخورد از کاربران هدف در هنگام تعامل با یک محصول یا انجام وظایف خاص است. هدف اولیه از تست کاربردپذیری، شناسایی مشکلات کاربردپذیری، درک رفتار و ترجیحات کاربر و بهبود تجربه کلی کاربر است. با انجام تست کاربردپذیری، طراحان بینش ارزشمندی در مورد نحوه هدایت، درک و تعامل کاربران با یک محصول به دست می‌آورند و به آنها اجازه می‌دهد تصمیمات طراحی آگاهانه بگیرند و راه‌حل‌های مؤثر را پیاده‌سازی کنند. تست کاربردپذیری در راستای بهبود محصول شواهد تجربی و بازخورد عملی را فراهم می‌کند که با نیازهای کاربر همسو می‌شوند، کاربردپذیری را افزایش می‌دهند و در نهایت منجر به تجربه‌های رضایت‌بخش‌تر و کاربرپسندتر می‌شوند.
دیدگاه کاربران